REGION. Jak zwalczano bandy na Podkarpaciu w II Rzeczpospolitej

W 2019 r. upłynęło 100 lat od przyjęcia przez Sejm Ustawodawczy Rzeczpospolitej Polskiej ustawy o Policji Państwowej. W roku 2020 mija 30 lat działalności polskiej Policji powołanej na nowo po odzyskaniu przez Polskę suwerenności. Obie te rocznice dały asumpt do przygotowania kilkunastu artykułów, których autorzy, reprezentujący różne środowiska, przybliżają historię i zadania formacji policyjnych na Podkarpaciu od czasów ich utworzenia w 1918 r. Do projektu pozyskano naukowców z Uniwersytetu Rzeszowskiego, WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej, Instytutu Pamięci Narodowej oraz policjantów i funkcjonariuszy w stanie spoczynku, zajmujących się naukowo historią Policji. Efektem pracy jest publikacja "W służbie państwu i społeczeństwu. Z dziejów formacji policyjnych na Podkarpaciu (1919-2019)" pod redakcją Mariusza Skiby i Piotra Szopy. Składa się z 11 artykułów oraz 8 aneksów.

Studia monograficzne mają układ chronologiczny. Składają się z czterech rozdziałów, obejmujących tematykę dotyczącą kolejnych epok - II Rzeczypospolitej, okresu drugiej wojny światowej, okresu Polski Ludowej oraz czasów współczesnych. Dużo ciekawych, często niepublikowanych wcześniej informacji zawiera pierwszy rozdział o instytucjach policyjnych na terenie obecnego Podkarpacia jeszcze przed powstaniem Policji Państwowej oraz o działalności tej formacji Podkarpaciu w II Rzeczpospolitej, o zwalczaniu przestępczości kryminalnej na tym terenie w okresie międzywojennym. Autorami tej części są mł. insp. dr Mariusz Skiba, naczelnik Wydziału Komunikacji Społecznej KWP w Rzeszowie oraz podkom. dr Marcin Dziubak z KWP w Rzeszowie.

- Obszar współczesnego Podkarpacia przynależał w tamtym okresie do dwóch województw: krakowskiego i lwowskiego, z wyjątkiem kilku miejscowości położonych w województwie lubelskim. Terytorium to w tamtym okresie było w wysokim stopniu zagrożone przestępczością, zwłaszcza bandytyzmem - mówi mł. insp. dr Mariusz Skiba.

W tej części opisano między innymi likwidację najgroźniejszych grup przestępczych, w tym band Władysława Kolbusza, Józefa Surdyńskiego i Władysława Wierzbickiego, Franciszka Kosiora ps. "Panicz" i Marcina Panka, braci Michała i Władysława Maczugów, Karola Mitkowskiego i Józefa Muchy.

Z kolei o "Funkcjonariuszach Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa z wschodnich powiatów Dystryktu Kraków w służbie Polskiego Państwa Podziemnego" pisze dr Piotr Szopa, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Rzeszowie.

W roku jubileuszu 30-lecia powołania Policji (ustawa z 6 kwietnia 1990 r.), warto podkreślić, że w publikacji dużo miejsca poświęcono dziejom najnowszym. W pierwszej dekadzie istnienia (1990-1998), na terytorium obecnego Podkarpacia funkcjonowały cztery komendy wojewódzkie: w Krośnie, Przemyślu, Rzeszowie i Tarnobrzegu. W związku z utworzeniem samorządu szczebla wojewódzkiego i powiatowego, w wyniku którego m.in. utworzone zostało województwo podkarpackie, od 1 stycznia 1999 r., po likwidacji trzech komend, obszar województwa stał się rejonem służbowym Komendy Wojewódzkiej Policji w Rzeszowie. Cztery artykuły dotyczą minionych 30 lat. Dwa pierwsze charakteryzują działalność Policji w obu wspomnianych okresach, trzeci jest poświęcony służbie prewencji, a czwarty zwalczaniu w tym czasie przestępczości.

- Dużą wartością publikacji są aneksy, zawierające wiele danych o osobach, które sprawowały istotne funkcje lub wyróżniły się w służbie Policji. Czytelnik znajdzie w nich m.in. nazwiska poległych policjantów II i III RP, przedstawicieli kadry kierowniczej szczebla wojewódzkiego i powiatowego (1990-2019), kierowników organizacji społecznych działających w środowisku policyjnym oraz policjantów jednostek Policji z Podkarpacia – laureatów ogólnopolskich konkursów policyjnych - dodaje nadkom. Marta Tabasz-Rygiel, rzecznik prasowy komendanta wojewódzkiego policji w Rzeszowie.