Tu rodziła się "Solidarność". Wystawa w Krośnie

Wystawa zorganizowana przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie składa się z pięciu części. Dwie poświęcone zostały zagadnieniom ogólnopolskim, dwie dotyczą regionów dawnego województwa rzeszowskiego i jedna poświęcona lokalnej "Solidarności".

Oficjalne otwarcie wystawy odbyło się 17 maja w samo południe na rynku w Krośnie. Uczestniczyli w niej między innymi poseł Piotr Uruski, zastępca prezydenta Krosna Bronisław Baran, zastępca przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" Tadeusz Majchrowicz, dr hab. Krzysztof Kaczmarski z Oddziału IPN w Rzeszowie, działacze "Solidarności", opozycjoniści.

Trzy najważniejsze momenty

Wystawa "Tu rodziła się Solidarność" upamiętnia 40 rocznicę powstania NSZZ "Solidarność". Jest to wystawa ogólnopolska, a jej uroczyste otwarcie miało miejsce 1 lipca ubiegłego roku w Mielcu. W 2020 roku była prezentowana w blisko 60 miastach Polski. Od końca marca tego roku jest ponownie prezentowana w różnych miejscach w kraju.

- Historycy dyskutując o genezie "Solidarności" wskazują trzy najważniejsze momenty: działalność wielonurtowej opozycji w II połowie lat 70. ubiegłego stulecia, wybór na Stolicę Piotrową kardynała Karola Wojtyły w październiku 1978 r. i pierwszą pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski w czerwcu 1979 r. oraz przedłużający się permanentny kryzys gospodarczy, z którym ekipa Edwarda Gierka nie mogła sobie poradzić - mówił na krośnieńskim rynku dr hab. Krzysztof Kaczmarski.

Dr Kaczmarski wspominał też, że słowa papieża Polaka "Niech stąpi duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi" wypowiedziane w Warszawie 2 czerwca 1979 r. zaowocowały rok później.

- Wtedy przez Polskę przelała się fala strajków. Ich zaczynem była zapowiedź podwyżki cen mięsa i wędlina na 1 lipca 1980 r. Tego właśnie dnia w kilku miejscach w Polsce doszło do krótkich strajków - dodał Krzysztof Kaczmarski.

Strajk i porozumienia

14 sierpnia działacze wolnych związków zawodowych w Gdańsku podjęli strajk w Stoczni im. Lenina, a przewodniczącym komitetu strajkowego został Lech Wałęsa. Strajkujący upomnieli się o przywrócenie do pracy zwolnionej Anny Walentynowicz. W następnych dniach strajk rozlał się na całe Wybrzeże, a później na całą Polskę. 17 sierpnia w sali BHP Stoczni Gdańskiej przedstawiono słynne 21 postulatów, na czele z rejestracją niezależnego związku zawodowego, a także między innymi prawem do strajku. Do podpisania porozumień między strajkującymi a przedstawicielami władzy doszło 30 sierpnia w Szczecinie, dzień później w Gdańsku oraz 3 września w Jastrzębiu.

Początki "Solidarności" w Krośnie

Wystawa traktuje o pierwszych miesiącach działalności "Solidarności" latem i jesienią 1980 r.

- Krosno było wówczas centrum fali strajkowej. W II połowie sierpnia strajki objęły WSK PLZ w Krośnie, Naftomet, Fabrykę Amortyzatorów "Polmo", Krosnolen, PKS. Warto też wiedzieć, że 29 sierpnia powstał zespół organizacyjny złożony z przedstawicieli krośnieńskich zakładów i tutaj pojawiła się po raz pierwszy nazwa „niezależny, samorządny”. Miesiąc później przekształcił się w Regionalny Komitet Założycielski NSZZ. Na jego czele stanął Zygmunt Zawojski (z Haczowa - przyp. red.). I tak to się zaczęło - opowiadał Krzysztof Kaczmarski.

Podkreślił też, że dokumentacja fotograficzna z okresu strajków z lata 1980 r. jest za bogata i może dlatego Krosno na tej wystawie jest zbyt skromnie reprezentowane.

- Jeśli ktoś ma zdjęcia z tego gorącego lata, prosimy o udostępnienie ich rzeszowskiemu oddziałowi IPN. Na pewno je spożytkujemy - dodał historyk z rzeszowskiego IPN.

Solidarność przyniosła wolność

Poseł Piotr Uruski podkreślił, że wystawa jest hołdem oddanym wszystkim działaczom związku zawodowego "Solidarność" za wielką sprawę, którą uczynili 40 lat temu.

- Ruch ten liczący blisko 10 milionów osób przyniósł Polsce wolność, przyniósł wszystko to, co dzisiaj mamy - stwierdził Piotr Uruski.

Jubileuszowe obchody

Zdaniem Tadeusza Majchrowicza, "Solidarność" tworzyły miliony.

- Kiedy zastanawialiśmy się jak zorganizować obchody 40 rocznicy powstania naszego związku, plany mieliśmy szerokie i ogromne. Jednak niewidzialny wirus spowodował, że wszystko musieliśmy zmienić. Stąd i obchody stały się skromne i kameralne. Tym bardziej dziękuję IPN za przygotowanie tej wystawy. Wpisuje się ona w nasze założenie związane z obchodami. Oddajemy cześć wszystkim bezimiennym, którzy tworzyli związek "Solidarność". Wielu z ówczesnych działaczy było na pierwszych stronach gazet, ale było też wiele osób bezimiennych, których teraz doceniamy - powiedział Tadeusz Majchrowicz.

W cieniu kościoła farnego

Dodał też, że wystawa ulokowana jest w cieniu wieży kościoła farnego, który był jednym z ośrodków, gdzie ludzie z opozycji antykomunistycznej i członkowie związku spotykali się i mieli możliwość przetrwać ten najtrudniejszy czas mrocznej nocy stanu wojennego. Po drugiej stronie jest klasztor oo. Kapucynów, także miejsce spotkań ludzi Solidarności. wspomniał również o zasłużonych dla „Solidarności” kapłanach: Stanisławie Kołtaku i Stanisławie Marczaku z Jasła, kapucynach o. Mieczysławie Piechucie i br. Jakubie z Krosna, Adamie Sudole z Sanoka.

Plenerową wystawę można oglądać na krośnieńskim rynku do 8 czerwca br.

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z otwarcia wystawy: