"Matka Pani Joanny zmarła 10.11.2018 r. Pozostawiła testament, w którym do spadku powołała brata Pani Joanny oraz jej ojca. Pani Joanna nie otrzymała nic, czy w związku z zaistniałą sytuacją może starać się o zachowek?"
Na mocy testamentu spadkodawca ma prawo dowolnie zadysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci, skutkiem tego dochodzi do pokrzywdzenia najbliższej rodziny, stąd też z pomocą przychodzi instytucja zachowku. Prawo do zachowku powstaje z mocy prawa w dacie otwarcia spadku i dotyczy dziedziczenia testamentowego i ustawowego. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce kiedy biorąc pod uwagę istnienie darowizn doliczanych do spadku, odziedziczony udział nie pokryje zachowku uprawnionego. Uprawnienie do zachowku wiąże się z istnieniem bliskiej więzi rodzinnej pomiędzy spadkodawcą a uprawnionym, stąd też k.c. określa krąg uprawnionych podmiotów dość wąsko. Należą do nich zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Powstanie uprawnienia do zachowku jest przy tym uzależnione od tego, aby w konkretnym stanie faktycznym osoby te były powołane do spadku z ustawy.

Oznacza to, że w sytuacji gdy spadkodawca pozostawił małżonka i dzieci, to tylko te podmioty nabędą prawo do zachowku. Prawa do zachowku nie mają rodzice spadkodawcy, gdyż nie dochodzą oni do dziedziczenia. Zachowek to ułamek wartości tego, co uprawniony do zachowku otrzymałby, gdyby dziedziczenie po zmarłym następowało na podstawie porządku ustawowego. Roszczenie o zachowek stanie się wymagalne z momentem kiedy określi jego wysokość sąd, według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą istnieje możliwość naliczania odsetek za opóźnienie (wyrok SA w Łodzi z dnia 27.02.2013 r., I ACa 1156/12).Zachowek wynosi połowę, a jeżeli osobą uprawnioną jest osobą uznana za trwale niezdolną do pracy, czy też jest to osoba małoletnia (zstępny uprawniony) to zachowek wynosi 2/3 udziału spadkowego, który dana osoba by otrzymała, gdyby miało miejsce dziedziczenie ustawowe. Ustalając udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczania zachowku nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Przy obliczaniu zachowku należy ustalić czystą wartości spadku, czyli ustalić wartość stanu czynnego spadku dzięki zestawieniu i wycenie wszystkich praw (aktywów) należących do spadku, od tak ustalonej wartości stanu czynnego spadku odjąć należy wartość stanu biernego (pasywów) spadku. Do wartości czystego spadku należy doliczyć wartość darowizn i zapisów windykacyjnych dokonanych przez spadkodawcę i to na rzecz spadkobierców powołanych, albo osób uprawnionych do zachowku, ale i na rzecz osób obcych, i to niezależnie od tego czyj zachowek się oblicza.

Czysta wartość spadku powiększona o darowizny doliczane do spadku tworzy substrat zachowku (wyrok SA w Krakowie z 24.01.2018 r., I Aca 878/17). O doliczeniu należy mówić kiedy przedmiot darowizny w chwili otwarcia spadku już nie istniał lub nie znajdował się w majątku obdarowanego. Nawet kiedy nie ma majątku spadkowego, to nie oznacza to brak możliwości dochodzenia zachowku przez spadkobiercę, jeśli są podstawy doliczenia przysporzeń i darowizn dokonanych przez spadkobiercę, albowiem w takie sytuacji ich wartość jest podstawą obliczenia zachowku. Roszczenie osoby uprawnionej do zachowku przedawnia się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu. Termin ten obowiązuje także dla roszczenia o zachowek w sytuacji gdy sprawa dotyczy dziedziczenia ustawowego.

Radca Prawny Monika Walat


Lokalizacje Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w Krośnie:

I. Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzony przez Stowarzyszenie Sursum Corda:
Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych w Krośnie, przy ul. Grodzkiej 10 (poniedziałek, wtorek, czwartek i piątek w godz. 15:30-19:30, sobota: 8.00-12.00);

II. Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej:
Urząd Stanu Cywilnego w Krośnie, przy ul. Prochownia 4 (poniedziałek, środa i piątek w godz.: 9.00-13.00, wtorek i czwartek w godz.: 14.00-18.00)
Kobiecie, która jest w ciąży udzielanie pomocy prawnej odbywa się poza kolejnością.

Rejestracja na wizyty odbywa się pod numerem telefonu: 13 47 43 907 lub 13 47 43 214, w poniedziałki w godz.: 7.30-16.30, wtorki, środy i czwartki w godz. 7.30–15.30 oraz w piątki w godz.: 7.30-14.30. Można też zarejestrować się na wizytę poprzez stronę internetową: krosno.npp-24.pl.

Zrealizowano przy pomocy finansowej Miasta Krosna