Lasy dla edukacji

Leśnik bezcennym nauczycielem

Każdy z nas lubi przebywać na łonie natury, a celem najczęściej jest odpoczynek od zgiełku miasta, niedzielny spacer z rodziną lub leśne grzybobranie. Jednak, aby poznać i zrozumieć las, nie wystarczy w nim tylko być, czytać o nim czy oglądać na fotografiach.

- Dobrze uczyć się o jego tajnikach od osób, które na co dzień się nim zajmują oraz mają odpowiednie wykształcenie. Bezcenne jest zobaczenie go na własne oczy, móc go dotknąć i posłuchać. Dlatego tak ważne jest prowadzenie edukacji leśnej przez leśników - mówi dr Magdalena Misiorowska, specjalista ds. edukacji i turystyki w RDLP w Krośnie.

Społeczeństwo lubi się uczyć z leśnymi edukatorami

W 2021 roku na terenie RDLP w Krośnie zaangażowanych w edukację leśną społeczeństwa było 520 pracowników LP, którzy przeprowadzili zajęcia edukacyjne dla prawie 110 tys. osób. Były wśród nich lekcje terenowe i wycieczki z przewodnikiem, lekcje w zielonej klasie, spotkania z leśnikiem w szkołach, w domach kultury, muzeach, urzędach gminy itp.), konkursy leśne (wiedzy, plastyczne, literackie itp.), akcje, imprezy okolicznościowe oraz wystawy edukacyjne. Szczególnym zainteresowanie wśród osób zaciekawionych przyrodą cieszą się zawsze zajęcia w terenie. Dlatego do tego celu leśnicy utworzyli specjalne ścieżki i obiekty edukacyjne, które znajdują się w każdym nadleśnictwie. Na terenie RDLP w Krośnie wykorzystywanych jest aktualnie w edukacji leśnej społeczeństwa 695 obiektów edukacyjnych, w tym: Izby edukacyjne (20), Leśne wiaty edukacyjne (=zielone klasy) (33), leśne ścieżki edukacyjne (82), punkty (powierzchnie) edukacji leśnej (w tym: szkółki leśne, drzewostany, obiekty małej rejencji i inne np. wieże ppoż.) (138) oraz inne obiekty (w tym: rezerwaty, ogród, park dendrologiczne, obiekty kultury, tradycji, pomniki przyrody itp.) (418).
Leśne ścieżki dydaktyczne cieszą się największą popularnością. Przez cały rok odbywają się na nich zajęcia przygotowywane przez leśników dla różnych grup wiekowych.

- Można odwiedzać je także samodzielnie. Tego typu trasy przebiegają przez najciekawsze miejsca danej okolicy i to nie tylko z przyrodniczego punktu widzenia. Na ścieżkach dydaktycznych nie brakuje obiektów turystycznych i miejsc historycznych, takich ukryte w lesie cmentarze, kapliczki czy pozostałości dawnych wsi, często szerzej nieznane turystom. Ścieżki dydaktyczne to dobra propozycja dla osób, które chętnie wybiorą się na krótszy spacer niż wielokilometrową wycieczkę górskim szlakiem, gdzie wymagana jest już co najmniej przyzwoita kondycja i odpowiednie przygotowanie - tłumaczy Magdalena Misiorowska.

Przy wejściu na ścieżkę bardzo często można zaparkować samochód, a wzdłuż trasy znajdują się niejednokrotnie podstawowe udogodnienia, jak schody czy barierki w najtrudniejszych miejscach. Część ścieżek jest również wyposażona w ławki, stoły, a nawet zadaszenia i miejsca na ognisko. Ich długość waha się zazwyczaj od kilkuset metrów do kilku kilometrów. Choć są też wyjątki, jak Przyrodniczy Szlak Puszczy Sandomierskiej liczący około 300 km.

Las w mieście, czyli CEE w Krośnie

Przy siedzibie biura RDLP w Krośnie, znajduje się Centrum Edukacji Ekologicznej, w którym odbywają się zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży oraz warsztaty i szkolenia dla dorosłych z różnych grup zawodowych. Cieszy się ono ogromnym zainteresowaniem na terenie całego Podkarpacia.

- Tylko od czerwca do końca września 2021 w zajęciach edukacyjnych udział tam wzięło ponad 2 tys. osób. Wszyscy uczestnicy mają tu możliwość zdobywania wiedzy z zakresu budowy, biologii i ekologii lasu, zjawisk przyrodniczych, jakie tam zachodzą czy roli lasu i drewna w odniesieniu zarówno lokalnym, jak i globalnym. Mogą poznać specyfikę i znaczenie pracy leśnika, szczególnie w kontekście zrównoważonego rozwoju. Dzięki temu, że CEE znajduje się na terenie zielonym o powierzchni około 1,4 ha, uczestnicy mają okazję poznawać las poprzez bezpośrednie obserwacje na specjalnie przygotowanej ścieżce dydaktycznej - wyjaśnia dr M. Misiorowska.

W trakcie godzinnej wycieczki po niej mogą nauczyć się, jak zbudowany jest las, czym jest jego mikroklimat, gdzie żyją w nim dzikie zwierzęta, a także nauczyć się bezpiecznego przebywania w lesie. Obecność starych pni i kłód pozwala wytłumaczyć rolę martwego drewna w przyrodzie oraz jego znaczenia dla lasu i licznych organizmów. Duża liczba gatunków drzew i krzewów zgromadzonych na terenie całego obiektu umożliwia rozpoznawanie ponad 150 gatunków roślin. Przybyli goście mają możliwość uczyć się tutaj świata przyrody wszystkimi zmysłami, co szczególnie dla najmłodszych jest bezcenną lekcją. Zwłaszcza w czasach, kiedy dzieci spędzają bardzo dużo czasu przed komputerami i telefonami, w domu bez rówieśników i niezbędnych do prawidłowego rozwoju relacji socjalnych. Zajęcia edukacyjne w lesie, często prowadzone w formie rozmaitych zabaw zespołowych pozwalają odkryć poza przyrodą, tak ważny świat relacji międzyludzkich na nowo. Stworzono tu nawet specjalny program zajęć integracyjnych dla uczniów, w oparciu o aspekty przyrodnicze. Zajęcia te cieszą się ogromnym zainteresowanie wśród nauczycieli, szczególnie wychowawców, ponieważ pozwalają na obserwację dzieci w innych niż szkoła warunkach, pracy w parach czy w grupach, a wszystko w oparciu o szacunek zarówno do przyrody, jak i siebie nawzajem.

W CEE już od trzech lat prowadzone są szkolenia i warsztaty m.in. dla nauczycieli. Cieszą się one dużym zainteresowanie i są bardzo pozytywnie oceniane przez tą grupę zawodową.
Magdalena Misiorowska zaznacza, że ostatnie spotkanie dotyczyło bardzo ważnego zagadnienia jakim jest Zrównoważony rozwój w edukacji. Uczestnicy mieli okazję poznać genezę idei zrównoważonego rozwoju, pozycję lasów Polski na tle Europy i Świata, a także rolę lasów i drewna, zarówno w życiu człowieka jak i całej biosfery. Usłyszeli również o znaczeniu tej tematyki w edukacji dzieci i młodzieży, a także poznali ciekawe i nowe metody nauczania wykorzystujące las, jako miejsce idealne do wdrażania idei zrównoważonego rozwoju.

- Warto wyjaśnić, dlaczego to akurat leśnicy edukowali w powyższej tematyce. Lasy Państwowe to instytucja, która w innowacyjny sposób wdrożyła światowe wytyczne dotyczące zrównoważonej gospodarki leśnej. Mogą być przykładem dla innych podmiotów, które w swej działalności powinny myśleć o przyszłych pokoleniach, jak działać w sposób zapewniający trwałość przyrody przy jednoczesnym użytkowaniu jej zasobów- dodaje dr Magdalena Misiorowska.

Leśnicy edukują on-line

Coraz większe znaczenie, szczególnie w ostatnich czasach, ma również działalność edukacyjna prowadzona z wykorzystaniem internetu. W czasie ostatniego roku i panującej wtedy pandemii COVIC -19 leśni edukatorzy nie mogąc prowadzić zajęć bezpośrednio z dziećmi i młodzieżą przygotowali i zamieścili na stronach internetowych nadleśnictw oraz FB liczne propozycje zajęć z edukacji leśnej online. Są wśród nich min. prezentacje multimedialne oraz filmy edukacyjne nawiązujące do podstawy programowej przedmiotów przyroda i biologia. Wszystkie są one udostępnione dla nauczycieli w zakładce "Weź lekcje z lasu na stronie internetowej RDLP w Krośnie (https://www.krosno.lasy.gov.pl/de/lekcje-z-lasu-powrot). Dodatkowo na ten moment przygotowywanych jest 26 propozycji lekcji online, które mogą być prowadzone na żywo.

Warto dodać, że w sposób szczególny podchodzi się do zagadnień związanych z edukacją leśną na terenie leśnych kompleksów promocyjnych. Na terenie RDLP w Krośnie znajdują się dwa: LKP Birczańskie i LKP Lasy Bieszczadzkie, gdzie utworzono szereg ścieżek edukacyjnych, prezentujących działania i dorobek leśników. Powstały izby dydaktyczne, gdzie podczas prowadzonych zajęć pokazywane jest bogactwo przyrody. Liczne parkingi leśne, wiaty i miejsca wypoczynku dają większe możliwości odkrywania piękna naszych lasów.

Z każdym rokiem poszerza się oferta edukacyjna w nadleśnictwach nadzorowanych przez RDLP w Krośnie przygotowywana przez edukatorów leśnych, pod nadzorem regionalnego koordynatora ds. edukacji. Każde nadleśnictwo ma również specjalnie opracowany "Program edukacji leśnej społeczeństwa w nadleśnictwie", w których zapisane ma swoje plany i projekty związane z szerzeniem leśnej wiedzy, ale również wychodzące naprzeciw potrzebom nauczycieli i dostosowane do treści i zakresu podstawy programowej.

- Serdecznie zapraszamy wszystkich nauczycieli i wychowawców do uczestniczenia w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez leśników, szczególnie w warunkach terenowych. Są niezapomnianą i nieocenioną lekcją dla dzieci i młodzieży. Zbliżają ich do świata natury, zaprzyjaźniają z nią, sprawiają, że czują się tam dobrze, dzięki czemu, poza nauką gatunków drzew i krzewów, warstw lasu i praca leśnika, uwrażliwiają ich na świat przyrody. To w konsekwencji zbuduje w nich poczucie świadomości ekologicznej i odpowiedzialności za naszą planetę - mówi dr Magdalena Misiorowska, specjalista ds. edukacji i turystyki w RDLP w Krośnie.

Dofinansowano ze środków Lasów Państwowych